انواع کیستهای تخمدان و راه های درمان آن

کیستهای تخمدان انواع مختلفی دارند.بیشتر آنها خوش خیم و تعداد کمتری بدخیم هستند.
توجه داشته باشید که احتمال بدخیمی در سن یائسگی و بعد از آن بیشتر شده بنابراین کیست ها و توده های تخمدانی باید با دقت بیشتری پایش شوند. در ادامه به چند نوع از کیستهای شایع و خوش خیم ِتخمدان اشاره میشود

کیست فولیکولی و راه های درمان

در سیکل قاعدگی، تخمک در کیسه یا کیست کوچکی رشد میکند که فولیکول نامیده میشود و در اندازه ی حدود ۲۰ میلیمتر پاره شده و تخمک رها میشود، پدیده ای که تخمک گذاری نام دارد.
اگر به هر دلیلی دیواره این کیست پاره نشود، تجمع مایع در داخل آن ادامه پیدا کرده، بزرگتر شده و تبدیل به کیست فولیکولی میشود.
کیستهای فولیکولی حتی بدون درمان بسرعت تا ماه بعد بر طرف می شوند.

کیست درموئی و راه های درمان

این نوع کیست به علت وجود بقایای سلولهای چند خاصیتی جنینی در نسج تخمدان بوجود می آید.
این سلولها توانایی ِتبدیل به پوست، مو، استخوان، دندان و......دارند. در نتیجه محتویات این کیست هم شامل این مواد است.
میتوانند دو طرفه باشند یا یکطرفه و اگر بزرگ‌شوند درمان آنها از طریق جراحی است.

کیست هموراژیک و راه های درمان

کیست هموراژیک یا خونی تخمدان از جمله کیست های خوش خیم تخمدان است که در اثر اختلال موضعی عملکرد تخمدان ایجاد میشود. معمولا کیست های هموراژیک (خونی) تخمدان خطر خاصی ندارند و با مصرف قرص های جلوگیری و یا حتی بدون مصرف دارو بعد از مدتی خون داخل کیست جذب میشود و کیست از بین میرود ، ولی گاها سایز کیست هموراژیک (خونی)تخمدان بسیار بزرگ میشود و ممکن است کیست در معرض پاره شدن و یا پیچ خوردگی تخمدان (تورشن) قرار گیرد و یا گاهی خونریزی داخل شکمی اتفاق می افتد که در این موارد باید بیمار به دقت تحت کنترل و بررسی قرار گیرد تا کیست برای بیمار مشکل حادی ایجاد نکند و در مواردی نیاز به جراحی نیز می شود

سروسیست آدنوما

سیست آدنوم تخمدانی:

 این کیست نوعی تومور خوش خیم است که از بافت های تخمدان ایجاد می شود و از ماده ای موکوزی (مخاطی شکل) پر شده است. این کیست ها می تواند بسیار بزرگ باشد و ضخامت و اندازه کیست تخمدان می تواند 12 اینچ و یا بیشتر باشد.
درمان این کیستها، عمل جراحی است

♦️علائم کیست تخمدان

اغلب کیستهای تخمدان منجر به علائمی نمی شوند ، اما در صورت وجود علائم  عبارتند از :
🔹 احساس ناراحتی در شکم
  مقاربت دردناک
🔹 بی نظمی قاعدگی که گاهی همراه با خونریزی شدید می باشد
🔹 خونریزی بعد از یائسگی  کیستهای بزرگ می توانند موجب فشار روی مثانه گردیده و منجر به احتباس ادرار شوند و یا ممکن است منجر به تکرار ادرار گردند .

♦️عوارض کیست تخمدان

🔹اگر کیستی پاره شده و یا دچار پیچ خوردگی شود موجب درد شدید شکم ، تهوع و تب خواهد شد .
🔹 کیستها ممکن است آنقدر بزرگ شوند که موجب بزرگ شدن شکم گردند . 🔹در موارد نادر کیست هورمون استروژن قبل از بلوغ تولید می نماید که منجر به بلوغ زودرس می شود .

🔹بعضی کیستهای تخمدان هورمونهای جنسی مردانه تولید می نمایند که منجر به بروز صفات مردانه نظیر رشد مو در صورت می شود .

🔴درمان کیست تخمدان

گاهی کیستهای تخمدان فقط در هنگام معاینات لگنی که در طی یک چکاپ روتین انجام می شود ، کشف می گردند.  ممکن است همچنین سونوگرافی یا لاپاراسکوپی جهت تأیید و تعیین اندازه و محل کیست انجام شود .
🔶 گاهی نیاز به آزمایشات خونی جهت احتمال بررسی کیست سرطانی خواهد بود .
🔶بسیاری از کیستهای تخمدان بخصوص انواع فولیکولار یا هموراژیک ممکن است بدون درمان از بین بروند ، هر چند که اندازه کیست ممکن است با سونوگرافی کنترل و بررسی شود .
🔶کیستهای بزرگ و مزمن ممکن است تخلیه یا برداشته شوند .
🔶در صورتیکه احتمال کیست سرطانی وجود داشته باشد ، باید برداشته شود . در صورت امکان تخمدان و لوله های رحم باقی گذارده می شوند . کیستهای تخمدان ممکن است در صورتیکه تخمدان برداشته نشوند ، عود نمایند.

♦️کیست اندومتریوما:

بافت داخل رحم ( آندومتر) در هرسیکل رشد کرده و خونریزی می‌کند و سپس این خون از طریق دهانه رحم و سپس واژن خارج میشود.
در بیماری اندومتریوز این بافت که بطور معمول باید داخل رحم باشد، بطور نابجا در قسمتهای دیگر بدن رشد میکند، که شایعترین آنها تخمدانها، لوله‌های رحمی و مثانه و لگن است. احتمال وجود بافت رحمی نابجا( اندومتریوز) با شیوع کمتری در خارج از لگن نیز دیده میشود مانند کلیه یا ریه ها یا محل جراحی قبلی
از مناطقی که بطور شایع این نسج کاشته شده و رشد میکند، تخمدانهاست. در تخمدان کیست اندومتریوزی یا به عبارتی اندومتریوما بوجود می آید.
این کیستها خوش خیم هستند ولی بدلیل درگیری ِعمیق تخمدانها، اثر منفی بر باروری دارند. اگر اندازه بزرگی داشته باشند، لازم است که با عمل جراحی خارج شوند.
ازانجاییکه بافت آندومتر طبیعی
رشد و سپس خونریزی می‌کند، این بافت آندومتری نابجا( اندومتریوز) نیز همین رویه را با تغییرات هورمونی انجام میدهد ولی چون راهی برای خروج خون وجود ندارد تشکیل کیست (مثلا در تخمدان) یا باندهای فیبروزه چسبندگی (مانند چسبندگی‌های لگنی) را میدهد.
بدلیل التهابی که تغییرات خونریزی در اندومتریوز بوجود می‌اورد بافتهای اطراف محل اندومتریوز  بهم می‌چسبند.
علت واقعی بروز ان کاملا شناخته شده نیست ولی احتمالا خون برگشتی حین پریود به داخل لگن، زمینه‌های ژنتیکی، اختلالات سیستم ایمنی  از علل بوجود امدن اندومتریوز هستند.
🔴علائم بالینی اندومتریوز کدام است؟
در بسیاری از موارد بی علامت است.
در افرادی که علامتدار هستند، شامل این موارد است:
🔹درد مزمن لگنی
مهمترین علامت اندومتریوز است که از چند روز قبل از پریود شروع و در هنگام پریود ادامه دارد.
🔹نزدیکی دردناک
🔹احساس گرفتگی یا کرامپ شکمی در زمان رابطه  زناشویی
🔹درد در هنگام معاینه ی لگن
درد حین دفع ادرار یا مدفوع
🔹نازایی
علت درد در اندومتریوز
شدت درد در اندومتریوز متغیر است. در بعضی موارد خفیف و گاهی بسیار شدید میباشد که بستگی به مکان درگیری دارد.
دلایل زیر بعنوان علت درد ذکر شده اند:
📌کاشته شدنهای عمیق بافت آندومتریوز و کاشته شدن در مناطقی که تعداد زیادی عصب وجود دارد.
📌آزاد شدن موادی از نسج مبتلا که واسطه ی ایجاد درد هستند.
📌وقتی اندومتریوز اطراف یک بافت را گرفتار کرده و آن را تحت فشار قرار میدهد.
🔺توجه داشته باشید که در اندومتریوز شدت بیماری با شدت درد ارتباط مستقیمی ندارد ، بعبارتی شدت درد علامتی از شدید بودن بیماری نیست.
🔹عوامل خطر ساز  بوجود امدن اندومتریوز :
یا به عبارتی چه کسانی بیشتر در معرض اندومتریوز هستند:
🔺کسانی که هرگز بارداری و زایمان نداشته‌اند
🔺شروع زودهنگام بلوغ
🔺یائسگی دیر هنگام
🔺ابتلا یکی از بستگان نزدیک مانند مادر، خواهر و خاله
🔺سیکلهای پریود کوتاه (معمولا زودتر از ۲۷ روز)
🔺درمعرض استروژن زیاد قرار گرفتن
🔺وزن پایین و BMI کم
🔺مصرف الکل
🔺اختلالات آناتومی در رحم که خروج خون پریود با مشکل همراه شود
عوامل بالا بدین معنی نیست که هرکسی ویژگی‌های بالا را دارد حتما اندومتریوز می‌گیرد بلکه به معنی مستعد بودن است
اندومتریومای تخمدانی
🔴 پزشکان چگونه اندومتریوز را تشخیص میدهند؟
تشخیص این بیماری برای متخصصین زنان از راههای زیر امکان پذیر است:
📌شرح حال بیمار و معاینه لگنی:
وجود سابقه قاعدگی ها یا رابطه زناشویی دردناک، لکه بینی قبل از شروع عادت ماهیانه و
در معاینه لگنی وجود درد در هنگام معاینه و یا لمس برجستگی های اندومتریوز در لگن
📌سونوگرافی
سونوگرافی نمیتواند برای بررسی چسبندگی ها کمک کننده باشد ولی وجود نمای کیستهای اندومتریوز در تخمدان به تشخیص کمک میکند.
📌آزمایش خون
اندازه گیری CA125 میتواند کمک کننده باشد ولی یک آزمایش اختصاصی نیست.
📌جراحی لاپاروسکوپی
در واقع تشخیص قطعی اندومتریوز از طریق دید مستقیم با دوربین های مدار بسته در هنگام عمل لاپاروسکوپی امکان پذیر است.
در حین عمل از نسوج مشکوک نمونه گیری شده و بر اساس جواب آسیب شناسی، تشخیص قطعی داده میشود.
🔴 آیا اندومتریوز نازایی میدهد؟
اندومتریوز یک بیماری لگنی است که در خانمهای نابارور شایعتر است.
در حدود هفتاد درصد از خانمهایی که اندومتریوز متوسط یا خفیف دارند، بدون مشکل باردار میشوند.
اندومتریوز به دلایل متفاوتی میتواند سبب ناباروری شود:
🔹اثر بر ساختمان و آناتومی لگن:
اندومتریوز میتواند با ایجاد کیست در تخمدان و چسبندگی بین رحم و تخمدان و سایر اعضا لگن همراه باشد.
این چسبندگی ها ،ساختمان و عملکرد طبیعی رَحِم و تخمدان را تحت تاثیر قرار میدهند.
🔹اثرات هورمونی اندومتریوز
اندومتریوز میتواند با ترشح مواد التهابی اثرات منفی بر تخمک، اعضای لگنی و لانه گزینی جنین داشته باشد.
توجه داشته باشید که این عوارض در نوع شدید اندومتریوز شایعتر است.
🔴 آیا رژیم غذایی بر پیشگیری یا درمان اندومتریوز موثر است؟
دلایل علمی کافی بنفع تاثیر رژیم غذایی بر پیشگیری یا درمان اندومتریوز وجود ندارد

  .
در یک‌مطالعه دیده شد که مصرف سبزیجات و میوه ها با کاهش احتمال اندومتریوز و مصرف گوشت قرمز با افزایش آن همراهست ولی هنوز نیاز به مطالعات و بررسیهای بیشتر هست
انواع کیست ها:

کیست فولکیست

هموراژیکیکولی

کیست درموئید

اندومتریومای تخمدانی

درمان اندومتریوز

درمان اندومتریوز دربرخی از موارد دارویی و در برخی موارد جراحی است.
انتخاب روش درمانی بستگی به علائم بیمار( شدت درد) ویا تمایل یا عدم تمایل  به بارداری دارد.
 پزشکان معمولا سعی میکنند از روشهای غیر جراحی بیماری راکنترل کنند، مگر آنکه در بررسی‌ها نیاز به مداخله جراحی ضروری باشد.
انواع متفاوتی از داروها برای اندومتریوز استفاده میشوند که عملا برای کنترل درد است و بر شدت بیماری تاثیری ندارد.
جراحی، درمان قطعی تری است که کاربرد خودرا دارد
🔺علايم اندومتریوز در طی بارداری موقتا ازبین میرود، ولی با قطع پریودها در بائسگی علائم بطور دائم ازبین میرود
🔺درموارد نازایی یا دردهای شدیدی که به درمان دارویی جواب نمیدهد و یا گزارش کیستهای بزرگ تخمدانی جراح زنان پیشنهاد جراحی میدهد که غالبا سعی میشود ازطریق لاپاراسکوپی انجام شود.
🔺در خانمهایی که تعداد فرزند کافی دارند و یا به هر دلیلی مایل به بارداری در آینده نیستند،  جراحی خارج کردن رحم و تخمدانها مدنظر قرار میگیرد که درمان قطعی است.
🔴درمان دارویی اندومتریوز
🔹داروهای ضد درد:
ضد دردهای رایج مثل ایبوبروفن ،ناپروکسن ......
این داروها برای بهبود درد لگنی و درد زمان قاعدگی کاربرد دارد ولی اثری بر سیر بیماری اندومتریوز و ممانعت از پیشرفت بیماری ندارد و یک درمان علامتی است.
🔹هورمونهای مشابه با هورمونهای مترشحه از غده ی هیپوتالاموس مثل دکاپپتیل و دیفرلین. این داروها اثر مهاری بر عملکرد هیپوفیز داشته و بنوعی یائسگی موقتی بوجود می آورند.
عوارض این داروها شامل گرگرفتگی، خشکی واژن، احساس خستگی، لکه بینی، تغییرات خلق و خو و پوکی استخوان  است.
🔹داروهای هورمونی شامل قرص‌های ضدبارداری، دستگاه میرنا، قرص‌ها و آمپولهای پروژسترونی
این داروها با مهار تخمک گذاری، سبب کاهش هورمون استروژن میشوند. ازآنجایی که تغییرات هورمونی در تشدید علائم نقش دارند، مصرف این داروها از تغییرات هورمونی بر روی بافتهای اندومتریوزی جلوگیری کرده و حتی در بعضی موارد به  تضعیف(آتروفی) شدن آن کمک میکند و درد بیمار رانیز کم میکند.
عوارض آنها شامل حساسیت پستانها، ورم شکم، افزایش وزن در بعضی افراد، لکه بینی و افسردگی است.
🔴درمان جراحی اندومتریوز
در موارد شدید یا در صورت وجود کیستهای تخمدانی بزرگ انجام میشود. معمولا از طریق لاپاروسکوپی (جراحی بدون باز کردن شکم) و با دوربینهای مداربسته است.
با این عمل میتوان چسبندگی ها را برطرف کرد، کیست تخمدان را خارج کرد و نقاط کاشته شده  اندومتریوز در لگن را از بین برد. جراحی قطعی ترین راه درمان اندومتریوز است.
گاهی در موارد بسیار شدید و در کسی که تمایلی به فرزندآوری نداشته باشد، عمل خارج کردن رحم  انجام میشود.